تاریخچه و جاذبه های گردشگری استهبان
تاریخچه و جاذبه های گردشگری استهبان
منبع:پورتال استان فارس(تحت نظارت استانداری)
مقدمه
استهبان کهن دیاری است در خاک گهربار فارس. اینجا مأمن مردمانی بزرگوار، نیک اندیش و ساده زیست و قناع پیشه است که همواره شعله صبر و پایداری و مهربانی را درسینههای خویش افروختهاند. ذرهذره خاک این دیار با دستهای نوازشگر پیرانش آشناست سنگهایش صدای گامهای مردمانش را زمزمه میکند و درختان انجیر و بادام و انگور دیم آن نشان از تلاشگری مردمانش دارد؛ آنانی که با اعتقاد راسخ به یگانگی خداوند و پایبندی به شریعت محمدی(ص) سینه کوه و دشت را شکافته و درختان مثمر غرس نمودهاند و خاکشان به فراوانی رستنیها آرایش یافته و از چشمه سارهای بهشت نشان مایه گرفته اند. استهبان را دارالمومنین گفتهاند چرا که تدین، پاکدامنی، انجام فرایض و مستحبات، خصلت جاودان مردمانش از گذشتههای دور بوده و توجه ویژه به تهجد و نماز جماعت اول وقت و نماز جمعه زبانزد خاص و عام است. استهبان را نجفکوچک گفتهاند چرا که موطن دهها عالم بزرگ، مجتهد، شاعر، هنرمند، سخنور و... بوده و هست که هر یک مصداقی بر العلماء ورثه الانبیاء میباشند. حوزه علمیه این شهر با سابقه طولانی سهم بسزایی در تربیت طلاب علوم دینی و ترویج معارف الهی داشته است. در حال حاضروجود 3 مرکزآموزش عالی(دانشگاه آزاد اسلامی ـ دانشگاه پیام نور ـ آموزشکده فنی امام حسین(ع)) با قریب به 10 هزار دانشجو و دو مدرسه علمیه خواهران و برادران با 80 طلبه، نمادی از جایگاه علم و دانش در استهبان است. استهبان حضوری چشمگیر در انقلاب اسلامی داشته، اولین شهید انقلاب در استان فارس(شهید علی اکبر رستمی) از این شهرستان است. در رفراندوم تعیین سرنوشت سیاسی کشور همه مردم به نظام مقدس جمهوری اسلامی رای مثبت دادند حتی بدون یک رای منفی. مردم این شهرستان با تقدیم 500 شهید به انقلاب به نسبت جمعیت بیشترین شهید را در کل کشور تقدیم نموده اند.
زبــان :
یکی ازجلوه های فرهنگ شهرستان زبان می باشد 0 زبان مردم این منطقه فارســی است ولهجه های عامیانه درآن بسیارکم دیده می شود 0 علاوه برزبان فارسی اقلیتهای عشایرترک نیزدراین منطقه وجوددارند که به زبان ترکی صحبت می کنند 0 گفتگووسخنان روزمره مردم استهبان هرچندبالهجه خاصی نمی باشد اماازمقدارزیادی واژه های اصیل پارسی باستان وپهلوی برخورداراست 0 همچنین درمکالمات مردم علاوه برکلمات اصیل – لطیفه – امثال وحکم – داستانهای کوتاه وپندآمیزوگاه اشعارجایگاه خاصی دارند 0 نـــژاد : مردم منطقه استهبان ازنژادسفید – هندواروپائی است – متون کهن ازاین نژادباواژه آریایی یادمیکنند 0 آداب ورسوم : علاوه برتمامی مسایل فوق – جشنهای ملی – اعیادمذهبی – سوگواریها وهمچنین آداب ورسوم قسمتهای مهم دیگری ازفرهنگ مردم استهبان راتشکیل می دهند بطوری که این فرهنگ چهارچوب زندگی مردم رابوجودآورده وبدان نظم می بخشد 0 درتفکرمذهبی مردم برخی ازروزهای سال به جهت وقوع حوادث مهم وارزشمنددینی “ عید “ نامیده شده اند وبخاطرروح دینی حاکم برشهرستان بسیارموردتوجه اند 0 درروزهای جمعه دست کشیدن ازامورات دنیوی ومشاغل روزانه وانجام فرایض دینی وقرائت ادعیه درمساجدامری معمولی ورایج است 0 دراعیادی چون عید مولود – عیدمبعث – عیدغدیر – عیدقربان – عیدفطرونیمه شعبان مردم بابرپایی مراسم دعاونیایش درمنازل ومساجدوانجام مراسم عقدوازدواجها- احترام قلبی خویش راباسادگی تمام نسبت به این اعیادبیان می کنند بزرگترین عیدملی این منطقه جشن فرارسیدن اولین روزسال “ نوروز “ است وآداب آن تقریباً باتمامی نقاط کشوریکسان است 0 ازدیگرمظاهرفرهنگ مردم استهبان می توان به مراسم : ازدواج وعروسی – سوگواری حضرت اباعبدا000 الحسین (ع ) سوگواری درگذشتگان – انواع خوراکهای محلی – بازیهای محلی – آوازهاورقص های محلی – لباس های محلی و 000 اشاره نمود 0 هنرهای بومی وحرفه های این سرزمین فراوانند وازآنچه که هنوزوجودداردمی توان به صنایع محلی زیراشاره نمود : ملکی دوزی – رواردوزی – مشکودوزی – شیوه بری – گیره بافی – کلاه بافی – قالی بافی – کرباس بافی – پالان دوزی – نمدمالی – صابون پزی – جوغن تراشی – سنگ تراشی – مسگری – آهنگری – شیشه گری – سفالگری – سرامیک – کاشی سازی وچرمسازی 0
پیشینه تاریخی :
در منابع تاریخی نام این شهر استهبانات بوده که پس از استیلای عرب به اصطهبانات تغییر یافته و از ریشه کلمه پهلوی سته و پسوند بان به معنی انگورستان میباشد؛ که در دهههای اخیر بنام استهبان تغییر یافته و در زبان محلی سابنات یا صابونات گفته میشود. اولین آثار کهن این منطقه تراشه سنگها و ابزار شکار و سنگ چخماق دوران ماقبل تاریخ است که در سال 1312 هجری قمری کشف گردید. از دیگر آثار می توان به: قلعه دارالامان چهار طاقی ـ چشمه بُدره ـ ایوان سنگی آثار تخت بهمن ـ قلعه دختر ـ قلعه آب باریک و آب انبارهای تاریخی و مقبره امامزاده باب المراد و سیدشمس الدین و بقعه شیخ مغربی ـ شیخ عزالدین ـ شیخ شعیب ـ شیخ طاهر ـ شیخ قطب ـ قاضی عضدالدین ایجی پیر کلاه سوز همگی واقع در استهبان و بخش مرکزی همچنین آتشکده ماهفرخان ـ چهار طاق مبارک آباد ـ عمارت سهل آباد ـ آتشکده قشم قاوی ـ اشکفت گبر ـ آثار باستانی روستای دهویه معروف به شهر گمشده و قلعه کفار(تنگ مرغک) مربوط به بخش رونیز اشاره کرد.
موقعیت فرهنگی اجتماعی : زبان مردم شهرستان استهبان فارسی سلیس و نژاد آنان سفید (آریایی) و صددرصد پیرو مکتب حیاب بخش اسلام و شیعه اثنی عشری هستند. این شهرستان دارای سه شهــــر (استهبان ـ رونیز و ایج ) و 2 بخش( مرکزی و رونیز ) و 61 آبادی دارای سکنه و 67875 نفرجمعیت شامل 34757 نفر مرد و 33118 نفر زن میباشد. 91 درصد جمعیت این شهرستان باسوادند که بسیاری از آنان بدلایل مختلف، مجبور به مهاجرت از وطن خود شدهاند. تعداد کتابخانههای عمومی 5 واحد با 39 هزار جلد کتاب، تعداد مساجد 92 باب، تعداد حسینیهها 42 باب، تعداد امامزاده 9 بقعه، هیأتهای عزاداری و مذهبی35 هیات، تعداد مؤسسات فرهنگی 5 مؤسسه شامل: مجموعه فرهنگی مهدیه ـ دارالقرآن امامزاده برالمراد ـ بیت الاحزان حضرت زهرا(س) ـ مهد قرآن یاسین ـ دارالقرآن امام علی(ع)، سازمانهای مردم نهاد شامل خانه هنرمندان، پیشگامان خورشید، حمایتهای خاص رونیز و حومه، دوستداران میراث فرهنگی و کانون رابطین بهداشت استهبان میباشد. در این شهرستان فعالیت قرآنی از سوی موسسات فرهنگی مذهبی با جدیت دنبال میگردد؛ به گونهای که تعداد زیادی از جوانان در جلسات مختلف معارف قرآنی شرکت مینمایند و پیشرفتهای قابل ملاحظهای هم داشتهاند. به عنوان مثال در یکی از روستاهای این شهرستان 30 حافظ کل قرآن وجود دارد؛ که یکی از این حافظان نیز در سال گذشته، موفق به کسب مقام اول مسابقات جهانی کشورهای اسلامی در رشته حفظ کل قرآن گردیده است. پتانسیل مذهبی مردم در این دیار بگونهای است که بنا شده این شهر به عنوان یک شهر قرآنی در سطح کشور معرفی و کار گستردهای در این زمینه صورت پذیرد. علاوه بر تمام مسایل فوق، جشنهای ملی، اعیاد مذهبی، سوگواریها قسمتهای مهمی از فرهنگ مردم استهبان را تشکیل میدهند. قوی بودن تفکر دینی موجب آن گردیده تا مردم توجه ویژهای به اعیاد مذهبی نمایند. در روزهای جمعه دست کشیدن از امور دنیوی و مشاغل روزانه و انجام فرایض دینی و قرائت ادعیه در مساجد امری معمولی است. از دیگر مظاهر فرهنگ مردم استهبان را میتوان به مراسم: ازدواج و عروسی ـ سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین ـ سوگواری درگذشتگان ـ انواع خوراکهای محلی ـ بازیهای محلی ـ آوازها و رقصهای محلی ـ لباسهای محلی و .... اشاره نمود.
موقعیت فرهنگی اجتماعی:
زبان مردم شهرستان استهبان فارسی سلیس و نژاد آنان سفید (آریایی) و صددرصد پیرو مکتب حیاب بخش اسلام و شیعه اثنی عشری هستند. این شهرستان دارای سه شهــــر (استهبان ـ رونیز و ایج ) و 2 بخش( مرکزی و رونیز ) و 61 آبادی دارای سکنه و 67875 نفرجمعیت شامل 34757 نفر مرد و 33118 نفر زن میباشد. 91 درصد جمعیت این شهرستان باسوادند که بسیاری از آنان بدلایل مختلف، مجبور به مهاجرت از وطن خود شدهاند. تعداد کتابخانههای عمومی 5 واحد با 39 هزار جلد کتاب، تعداد مساجد 92 باب، تعداد حسینیهها 42 باب، تعداد امامزاده 9 بقعه، هیأتهای عزاداری و مذهبی35 هیات، تعداد مؤسسات فرهنگی 5 مؤسسه شامل: مجموعه فرهنگی مهدیه ـ دارالقرآن امامزاده برالمراد ـ بیت الاحزان حضرت زهرا(س) ـ مهد قرآن یاسین ـ دارالقرآن امام علی(ع)، سازمانهای مردم نهاد شامل خانه هنرمندان، پیشگامان خورشید، حمایتهای خاص رونیز و حومه، دوستداران میراث فرهنگی و کانون رابطین بهداشت استهبان میباشد. در این شهرستان فعالیت قرآنی از سوی موسسات فرهنگی مذهبی با جدیت دنبال میگردد؛ به گونهای که تعداد زیادی از جوانان در جلسات مختلف معارف قرآنی شرکت مینمایند و پیشرفتهای قابل ملاحظهای هم داشتهاند. به عنوان مثال در یکی از روستاهای این شهرستان 30 حافظ کل قرآن وجود دارد؛ که یکی از این حافظان نیز در سال گذشته، موفق به کسب مقام اول مسابقات جهانی کشورهای اسلامی در رشته حفظ کل قرآن گردیده است. پتانسیل مذهبی مردم در این دیار بگونهای است که بنا شده این شهر به عنوان یک شهر قرآنی در سطح کشور معرفی و کار گستردهای در این زمینه صورت پذیرد. علاوه بر تمام مسایل فوق، جشنهای ملی، اعیاد مذهبی، سوگواریها قسمتهای مهمی از فرهنگ مردم استهبان را تشکیل میدهند. قوی بودن تفکر دینی موجب آن گردیده تا مردم توجه ویژهای به اعیاد مذهبی نمایند. در روزهای جمعه دست کشیدن از امور دنیوی و مشاغل روزانه و انجام فرایض دینی و قرائت ادعیه در مساجد امری معمولی است. از دیگر مظاهر فرهنگ مردم استهبان را میتوان به مراسم: ازدواج و عروسی ـ سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین ـ سوگواری درگذشتگان ـ انواع خوراکهای محلی ـ بازیهای محلی ـ آوازها و رقصهای محلی ـ لباسهای محلی و .... اشاره نمود.
وضعیت سیاسی اجتماعی :
حضور مردم در صحنه های مختلف نظام جمهوری اسلامی ایران بویژه در مراسم و راهپیماییهای دوران انقلاب و بعد از آن، شرکت با شکوه و کم نظیر در نمازهای جمعه و جماعات، پشتیبانی از ولایت مطلقه فقیه و مقام معظم رهبری، حمایت از سیاستهای نظام ودولتمردان ومسئولین خدمتگزار، حضورتعداد 3070 نفر از جوانان و نوجوانان رزمنده درهشت سال دفاع مقدس و تقدیم 500 شهید والامقام و 1050 نفرجانباز فداکار و 38 نفر آزاده سرافراز و تعداد 2400 نفر بسیجی، از افتخارات مردم این مرز و بوم است. مشارکت یکپارچه مردم در انتخاباتهای مختلف وحضور 72 درصدی واجدین شرایط در آخرین انتخابات ریاست جمهوری و رأی حدود 70 درصدی آنان به آقای دکتراحمدی نژاد نشان از اعتقاد راسخ آنان به اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران دارد. در انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی نیز بیش از 73 درصد از واجدین شرایط، شرکت نموده اند. تدین ، تعهد ، پایبندی مردم به احکام دین مبین اسلام وحفظ ارزشها، بهره مندی اکثر قریب به اتفاق بانوان ازحجاب برتر (چادر) وپایبندی به تهجد و نماز اول وقت از جمله ویژگیهایی است که این خطه را به نجف کوچک معروف نموده است. وجود احزاب و گروههای سیاسی از جمله شعب حزب مؤتلفه ـ مجاهدین انقلاب اسلامی و مشارکت اسلامی و فعالیت آنها بویژه در ایام انتخابات حکایت از فعال بودن گروههای سیاسی دارد. نماینده ولی فقیه در شهرستان و امام جمعه استهبان حضرت حجهالاسلام والمسلمین سید محمد حسینی میباشند که حدود 3 سال است که به انجام وظیفه مشغولند. مقبولیت مردمی ایشان در سطح بسیار بالایی قرار دارد. فرماندار شهرستان آقای محمد جواد اسلامی مامور بخدمت از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، قبلا در سمتهای مختلف سپاه مشغول خدمت بوده و حدود 2 سال است که در سمت فرماندار مشغول خدمت میباشند. نماینده دور هفتم مجلس شورای اسلامی آقای دکتر مسعود امینی متخصص جراحی عمومی میباشند. نماینده منتخب مردم حوزه انتخابیه استهبان و نیریز در دور هشتم آقای مهندس محمد سقایی از این شهرستان میباشند. ایشان در دور پنجم و ششم نیز به عنوان نماینده دو شهرستان در مجلس حضور داشته اند.
وضعیت اقتصادی :
1 ـ بخش کشاورزی : از دیرباز شغل اکثریت اهالی کشاورزی و دامداری بوده است وجود بیش از دو میلیون اصله درخت انجیر دیم در 22 هزار هکتار از دشتها و کوههای منطقه نشان ازسخت کوشی مردم در زمینه استفاده از منابع طبیعی و تولیدمحصولات کشاورزی از جمله انجیر خشک و بادام و انگور دیم دارد. استهبان از نظر تولید انجیر در سطح جهان رتبه نخست را دارد. البته متاسفانه عدم توجه به فرآوری و بسته بندی این یگانه محصول کشور و استفاده از قابلیتهای مختلف آن که خواسته اصلی و جمعی همه مردم میباشد؛ موجب گردیده تا مردم این شهرستان که حدود 80 درصد آنان مستقیم و غیر مستقیم از این محصول ارتزاق مینمایند؛ بهره مناسبی را نبرده و فقط به خرید و فروش آن بپردازند. ضمن اینکه پیشبینی میشود با توجه به خشکسالی اخیر میزان تولید انجیر در سال جاری 70 درصد کاهش بیابد که بالتبع تاثیر بسیار سوئی بر معیشت اغلب مردم خواهد داشت. ازدیگر محصولات باغی می توان به انار ـ زیتون ـ بادام ـ مرکبات ـ زردآلو ـ با سطح زیرکشت 31000 هکتار اشاره و محصولات زراعی نیزشامل گندم ـ جو ـ پنبه ـ ذرت ـ برنج ـ زعفران ـ کلزا باسطح زیر کشت 16000 هکتارمیباشد که درحال حاضر قریب 3550 نفر در این بخش مشغول کار هستند؛ و در بخش دامپروری مجموعاً 250000 رأس دام سبک و 400 رأس گاو و 6 واحد دامپروری صنعتی و 4 واحد مرغداری صنعتی با تولید سالیانه 1945 تن گوشت قرمز و 7725 کیلوگرم شیر وجود دارد که مجموعاً 1360 نفردر این زمینه مشغول کار هستند.
2 ـ بخش صنعت : کارخانه سیمان با ظرفیت تولید روزانه 1000 تن ـ 10 واحد کارخانه بسته بندی انجیر با ظرفیت تولید سالانه 8000 تن ـ کارخانه پنبه پاککنی با ظرفیت تولیدسالانه 1000 تن ـ 3 واحد سنگبری با ظرفیت تولید سالانه 50000 متر مربع و کارخانه ماکارونی با ظرفیت تولید سالانه 500 تن و یک واحد سردخانه 6000 تنی مجموعاً با 1250 نفر اشتغال از اهم فعالیتهای بخش صنعت درشهرستان میباشد البته متاسفانه شهرستان استهبان از فعالیت های صنعتی بهره چندانی نبرده و فعالیت های صورت گرفته در این زمینه مانند احداث کارخانجات و تعاونی ها و... اکثرا منجر به شکست شده است. با توجه به وضعیت کلی شهرستان و پتانسیل های موجود و مخصوصا خشکسالی چندین ساله اخیر، یکی از مهمترین راهکارهای برون رفت شهرستان از مشکلات و ایجاد تحول و اشتغال، توجه به بخش صنعت ارزیابی شده است.
3 ـ بخش خدمات : تعداد واحدهای صنفی شهری: 1446 تعداد واحدهای صنفی روستایی:350 تعداد اتحادیه های صنفی: 23
تعداد شاغلین بخش خدمات: 6897 نفر تعداد شاغلین در بخش ساختمان:2251 نفر همچنین اتحادیه فرش دستباف روستایی بیش از 600 نفر عضو دارد. لازم به ذکر است نرخ بیکاری در شهرستان 8/9 درصد گزارش گردیده است.
بزرگان و مشاهیر:
استهبان مهد علم و فرهنگ است و در گذشته پر افتخار خود بزرگان و نامآورانی را در خود پرورانده که شماری از آنان به شرح زیر میباشند. شهید رابع: آیت الله العظمی محمد باقر اصطهباناتی، فیلسوف، عارف، متکلم، حکیم، مخترع، ریاضیدان، رهبر آزادیخواهان فارس، تنها مرجع شهید در مشروطیت و چهارمین عالم شهید جهان اسلام که در سال 1276 شمسی در سن 70 سالگی به دست عمال استبداد و استعمار به شهادت رسید. آیت الله العظمی آقا سید ابراهیم حسینی اصطهباناتی مشهور به میرزا آقا: فقیه، مرجع مجاهد، علامه محقق، پیشوای متقین و صالحین، محدث و اصولی بزرگ که در سال 1338 شمسی در سن 80 سالگی در جوار حق آرمید. ایشان مورد احترام خاص مردم هستند. شهید حجه الاسلام و المسلمین حاج شیخ احمد فقیهی: مجاهد خستگی ناپذیر، رهبر مبارزات مردمی در استهبان، معلم اخلاق، یاور محرومان، قاضی شرع دادگاههای انقلاب اسلامی شرق فارس که در مردادماه 1360 شمسی در سن 50 سالگی به دست منافقین کوردل به شهادت رسید. سیدروح الله کشفی، میرزامحمد اخباری معروف به شمس اصطهباناتی، محقق العلماء، شیخ المحققین، علامه سید جعفر کشفی، محمد شیرین مغربی و ... از دیگران بزرگان معروف استهبان میباشند.